کاوش موضوع اعجاز قرآن

اعجاز قرآن از مباحث مهم علوم قرآنی، کلام اسلامی و ادبیات عرب و از مبانی دین اسلام است که در آن ادعا می‌شود قرآن معجزه‌ای است که از خدا به محمد از طریق وحی رسیده‌است و دلایلی برای آن ذکر می‌شود. اعجاز از ریشه عجز و به معنی عاجز ساختن است، قرآن مخالفان را دعوت به آوردن ده و حتی یک سوره مشابه سوره‌های قرآن می‌کند (تحدی) و تأکید می‌کند که هرگز کسی نخواهد توانست این کار را انجام دهد. متکلمان دلایل متفاوتی را برای اعجاز قرآن مطرح کرده‌اند: ابراهیم نظام، متکلم معتزلی، نظریه صرفه را مطرح کرد که بر مبنای آن اعجاز قرآن در بلاغت آن نیست بلکه از این جهت است که هرگاه معاندی بخواهد سوره‌ای مشابه آن بیاورد، خداوند او را از اینکار منصرف می‌کند. این نظریه حتی در میان معتزله نیز محبوبیت چندانی نیافت. جاحظ، ادیب عرب، نظریه نظم قرآن را مطرح کرد که بیان می‌دارد خود قرآن کلامی اعجازآمیز و دارای بلاغت خاصی است. اعجاز بلاغی قرآن که مربوط به نظم و جلوه‌های ادبی آن بود توسط متکلمان مورد استقبال قرار گرفت و ادیبان بسیاری سعی کردند با تدوین و گسترش علم بلاغت آن را اثبات کنند. در ادامه این مسیر، ابو سلیمان خطابی اعجاز تأثیری یا تأثیر قرآن بر قلوب را مطرح کرد و مدعی شد که با شنیدن قرآن آثار روحی در انسان ایجاد می‌شود که در آثار دیگر مشهود نیست. نظریه آگاهی دادن از غیب از وجوه دیگر اعجاز شمرده شده‌است و موارد دیگری مانند اعجاز علمی و اعجاز عددی نیز مورد بحث قرار گرفته‌اند. قدیمی‌ترین رساله‌های موجود در موضوع اعجاز قرآن «بیان اعجاز القرآن» نوشته ابوسلیمان محمد خطابی بُستی و «النکت فی اعجاز القرآن» از ابوالحسن علی بن عیسی الرمانی مربوط به قرن چهارم هجری می‌باشد. از قرن پنجم «الموضح عن جهة اعجاز القرآن» از سید مرتضی و «دلائل الاعجاز» از عبدالقاهر جرجانی دارای اهمیت اند. «الطراز فی أسرار البلاغة و حقائق الاعجاز» از یحیی بن حمزه علوی زیدی (م ۷۴۹هـ. ق) و در دوره معاصر «المعجزة الخالدة» تألیف هبة اللّه شهرستانی، و «اعجاز القرآن» نوشته مصطفی صادق الرافعی، و «اعجاز پیام قرآن» نوشته علی اسماعیلی نیز از زمره تألیفات در این‌باره می‌باشند. کتاب‌هایی در رد تحدی و ادعای اعجاز قرآن نگاشته شده‌است. ابن مقفع ادیب ایرانی قرن دوم هجری و نویسنده کتاب کلیله و دمنه و ابوالعلاء معری ادیب و شاعر قرن پنجم هجری نیز از جمله کسانی‌اند که ادعای معارضه با قرآن داشته‌اند.... بیشتر در ویکی پدیا